กล่าวคือเมืองสุโขทัย นั้น น่าจะได้มีกษัตริย์ครองเมืองนี้มาก่อน จนเมื่อขุนศรีนาว นำถุม? ได้เข้ามามีอำนาจในเมืองสุโขทัย และรวมเอาเมืองเชลียงปกครองเป็นระบบเมืองคู่ เรียกเมืองนครสองอันนั้น เป็นช่วงสมัยเดียวกับพระเจ้าชัยวรมันที่ ๗ (จารึกว่า ผีฟ้าเจ้าเมืองศรีโสธรปุระ) ได้ครองอาณาจักรขอมเมื่อประมาณ พ.ศ. ๑๗๔๒-๑๗๖๓ ได้ปรากฏชื่อ ขุนศรีนาวนำถุม ได้ครองเมืองนครสองอันดังกล่าว อยู่ก่อนที่ขอมจะเข้ามามีอำนาจ แต่ไม่มีหลักฐานใดที่ทำให้รู้เรื่องราวของขุนผู้นี้มากนัก. เจ้าฟ้ามงกุฎทรงสนพระทัยในจารึกหลักภาษาเขมร (จารึกวัดป่ามะม่วง) มากกว่า.
สาเหตุที่เข้าใจคลาดเคลื่อนว่าเป็นถนนพระร่วงนั้น มาจากสมัย ร.3 เจ้าฟ้ามงกุฎเสด็จไปเมืองเหนือได้จารึกมาสองหลัก คือจารึกพ่อขุนรามคำแหง และจารึกวัดป่ามะม่วงที่เป็นภาษาเขมร ครั้งนั้นนักวิชาการยังอ่านอักษรพ่อขุนรามคำแหงยังไม่ได้ แต่คุ้นอักษรภาษาเขมรมากกว่า มีการประชุมนักวิชาการพบว่า เป็นเรื่องเสริมแต่งทั้งหมด เมื่อครั้งมีการประชุมศิลาจารึกสยาม เมื่อ ค.ศ.1924 โดย จอช เซเดส เป็นบรรณารักษ์หอพระสมุดวชิรญาณนั้น มีแปลเป็นภาษาฝรั่งเศส. ในจารึกวัดบูรพาราม กล่าวถึงอำนาจของพระมหาธรรมราชาธิราช ปกครอง ปกเลือง ปกเขม เขมรัฐ ปกกาว. ในอดีตการกำหนดอาณาเขตเป็นไปตามชาติ เช่น ปกเลือง อาณาเขตของชาวเลือง ปกซ่าว เป็นอาณาจักรเขตของชวา หรือหลวงพระบาง. หรือพระนามเต็ม กำมรเตงอัญศรีอินทรบดินทราทิตย์ พระนามเดิม พ่อขุนบางกลางหาว ทรงเป็นปฐมวงศ์ราชวงศ์พระร่วงแห่งอาณาจักรสุโขทัย ครองราชสมบัติ ตั้งแต่ พ.ศ. ราวพศว.ที่ 6-7 มีพัฒนาการเส้นทางการค้าสายไหมทางทะเล ที่ทำให้บ้านเมืองที่เป็นเมืองท่า ชายทะเลจากอ่าวไทย มีการติดต่อแลกเปลี่ยนสินค้าของป่าและแร่ธาตุ เกิดการติดต่อสัมพันธ์กับชุมชนบ้านเมืองภายในแบบเหนือ-ใต้ เกิดเส้นทางการค้าจากบ้านเมืองในลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา อันเป็นภาคกลางตอนล่างที่มีเมืองท่าค้าขายกับภายนอก จนปลายสมัยทวารวดีต่อสมัยลพบุรีใน พศว.ที่ 16-17. วันวิสาข์ ธรรมานนท์ “ปัจจัยทางสิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อการตั้งถิ่นฐานของชุมชนเมืองโบราณ ศรีสัชนาลัย อำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (โบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์) บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2543.
เพราะมีเหตุจูงใจให้ท่านชื่นชอบ พรญาลือไทในจารึกหลักเขมรนั้น เป็นคนนำไพร่พลจากศรีสัชนาลัยเข้าไปจู่โจมเมืองสุโขทัย แล้วยึดบ้านเมืองไว้ได้ มีการตีความว่าท่านเป็นผู้แย่งชิงราชสมบัติคืนมา (เหมือนกับท่านต้องรี้ราชภัยไปทรงผนวช แล้วค่อยสึกกลับมาครองราชย์ใหม่) และพรญาลือไทราช ทรงเชี่ยวชาญในตำราโหราศาสตร์ (ดุจเดียวกับพระองค์) และการเสด็จออกพระผนวชโดยพระสังฆราชจากลังกาที่ผ่านมาทางเมืองมอญ. เซเดส ตีพิมพ์การอ่านจริง และส่วนที่เจ้าไทย (สมเด็จพระมหาสมณเจ้ากรมพระยาปรเรศวริยาลงกรณ์-พระสังฆราช) แปลออกมา เซเดส ฉลาดพอ ไม่ได้วิพากษ์วิจารณ์ใด ๆ ทั้งสิ้น. แต่ข้อความที่แต่งเติมได้ถูกนำมาใช้เป็นข้อเท็จจริงทางประวัติศาสตร์ จนกระทั่ง ร.6 (สยามมกุฎราชกุมาร) ในสมัยนั้นได้เดินทางไปเมืองเหนือแต่งเรื่องเที่ยวเมืองพระร่วงขึ้นก็หลักฐานชิ้นนั้นอยู่. ตำนานต่าง ๆ ล้วนแต่ถูกแต่งเติมทั้งนั้น. เมื่อพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ทรงขจัดอิทธิพลของเขมรออกไปจากกรุงสุโขทัยได้ในปลายพุทธศตวรรษที่ 18 การปกครองของกษัตริย์สุโขทัยได้ใช้ระบบปิตุราชาธิปไตยหรือ “พ่อปกครองลูก” ดังข้อความในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงว่า คำพูด”….เมื่อชั่วพ่อกู กูบำเรอแก่พ่อกู กูได้ตัวเนื้อตัวปลา กูเอามาแก่พ่อกู กูได้หมากส้มหมากหวาน อันใดกินอร่อยดี กูเอามาแก่พ่อกู กูไปตีหนังวังช้างได้ กูเอามาแก่พ่อกู กูไปท่อบ้านท่อเมือง ได้ช้างได้งวง ได้ปั่วได้นาง ได้เงือนได้ทอง กูเอามาเวนแก่พ่อกู..” ตอนปลายปี พระเจ้ากรุงสยาม (มีศุภสาร) กราบทูลว่า เมื่อชั่วพระราชบิดา ราชสำนัก (จีน-หยวน) เคยพระราชทานอานม้า บังเหียนม้า ม้าขาว แลเสื้อด้ายกรองทอง จึงใคร่ขอพระราชทาน (สิ่งของดังกล่าว) ตามทำนองเดียวกัน อย่างไรก็ตามอัครมหาเสนาบดีหวันเจ๋อต๋าลาหั่น ถวายความเห็นว่า ถ้าพระราชทาน ม้าแก่สยาม ซึ่งเป็นอาณาจักรเล็กแล้ว เกรงว่าเซินตู๋ (ปกติหมายถึง สินธุ อินเดีย) ซึ่งเป็นอาณาจักรเพื่อนบ้านของสยาม จักติฉินนินทาราชราชสำนัก (จีน-หยวน) ได้.
เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี
จากจดหมายเหตุจีน พ่อขุนรามคำแหงมหาราชสวรรคตเมื่อ พ.ศ. ประมวลจากการบรรยายของ ดร.วินัย พงศ์ศรีเพียร “สุโขทัยคดี” ณ ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินทร (องค์การมหาชน ครั้งที่ 4 – 5) เมื่อ 7 พฤษภาคม 2563. เดินทางมายังอาณาจักรสุโขทัยในเดือนพฤศจิกายนปี พ.ศ. การแตกแยกภายในจากการแย่งชิงอำนาจระหว่างเชื้อพระวงศ์ เป็นสาเหตุสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้สุโขทัยเสื่อมอำนาจลง ปัญหาแย่งชิงอำนาจกันเองเกิดขึ้นครั้งแรกประมาณ พ.ศ. ละอยุธยาได้มีการสู้รบกันเป็นครั้งคราว จนกระทั่ง พ.ศ.
การบรรยายของ อาจารย์วลัยลักษณ์ ทรงศิริ, อ.ศรีศักดิ์ วลิโภดม ใน Facebook ห้อง “สยามเทศะ โดยมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์”, วันที่เข้าถึง 17 กรกฏาคม 2564. การชิงเอาอำนาจจากผู้ครองเดิมคือ อาณาจักรขอม เมื่อปี พ.ศ. มีคำทวิพจน์ในจารึกหลักที่ 1 ซึ่งเลิกไปแล้วในสมัย ร.four อาจารย์ ดร.วินัย กล่าวว่าปลอมไม่ได้. ศาสน์ ไสยศาสตร์ แลพระเทพกรรม มิให้หม่นให้หมองให้…”
- จากจดหมายเหตุจีน พ่อขุนรามคำแหงมหาราชสวรรคตเมื่อ พ.ศ.
- ในอดีตการกำหนดอาณาเขตเป็นไปตามชาติ เช่น ปกเลือง อาณาเขตของชาวเลือง ปกซ่าว เป็นอาณาจักรเขตของชวา หรือหลวงพระบาง.
- ตำนานต่าง ๆ ล้วนแต่ถูกแต่งเติมทั้งนั้น.
- พระมหากษัตริย์ทรงต้องใส่พระทัยในการสะสมเสบียงของบ้านเมืองมิให้ขาดแคลน นั่นคือ “จุ่งจุ่งข้าวเหลือเกลือทุนในเมืองตน” เพราะถ้าต้องไปขอความช่วยเหลือจากคนอื่นก็อาจถูกดูแคลน แต่ถ้ามีเสบียงมากบ้านเมืองอื่นก็จะมาพึ่งพิงอ่อนน้อม.
- ในจารึกวัดบูรพาราม กล่าวถึงอำนาจของพระมหาธรรมราชาธิราช ปกครอง ปกเลือง ปกเขม เขมรัฐ ปกกาว.
- ขึ้นครองราชย์ต่อจากพระยางัวนำถม จากหลักฐานในศิลาจารึกวัดพระมหาธาตุ พ.ศ.
อาณาเขตทางใต้ของสุโขทัยนั้นจรดไปถึงนครศรีธรรมราช ซึ่งมีผู้โต้แย้งว่าเป็นไปไม่ได้เพราะไกลถึงขนาดนั้น แต่เอกสารของจีนก็ดี ของมอญก็ดี ต่างระบุว่าอาณาจักรสุโขทัยยาวไปจรดนครศรีธรรมราช. ประวัติศาสตร์ในสถานศึกษาปัจจุบันจะมุ่งเน้นไปที่ประวัติศาสตร์อยุธยา เรื่องประวัติศาสตร์ล้านนา หรือสุโขทัย กลายเป็นองค์ประกอบสายหลักด้านประวัติศาสตร์กรุงศรีฯ ไป ทั้ง ๆ ที่ลืมไปว่าขณะนั้นอาณาจักรล้านนามีความยิ่งใหญ่มีขอบเขตอาณาจักรกว้างขวางกว่ารัฐสยามเสียอีก และมีความเจริญรุ่งเรือง. ชูศักดิ์ เสถียรพัฒโนดม “พัฒนาการของเมืองศรีสัชนาลัย ตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ 17 ถึงกลางพุทธศตวรรษที่ 22” วิทยานิพนธ์ปริญญาอักษรศาสตรมหาบัณฑิต (ประวัติศาสตร์เอเชียตะวันออก เฉียงใต้) บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2543. อาทิ จารึกวัดสรศักด์ สุโขทัย ที่กล่าวว่า เจ้าสามพระยา มีพระราชมารดาเป็นเชื้อพระวงศ์สุโขทัย เมื่อครั้งทรงพระเยาว์ได้เคยเสด็จมาทำบุญที่สุโขทัย พร้อมพระมารดา และน้า ช่วงเวลาที่ทรงเสด็จมาทำบุญที่สุโขทัย ตรงกับช่วงเวลาที่พระองค์ครองเมืองชัยนาทซึ่งเป็นเมืองในฐานะลูกหลวง ซึ่งก็คือเมืองพิษณุโลกหรือสองแควเดิมนั่นเอง. พระมหากษัตริย์ทรงต้องใส่พระทัยในการสะสมเสบียงของบ้านเมืองมิให้ขาดแคลน นั่นคือ “จุ่งจุ่งข้าวเหลือเกลือทุนในเมืองตน” เพราะถ้าต้องไปขอความช่วยเหลือจากคนอื่นก็อาจถูกดูแคลน แต่ถ้ามีเสบียงมากบ้านเมืองอื่นก็จะมาพึ่งพิงอ่อนน้อม.
ระยะเวลา
วรรณกรรมสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราชสูญหายไปหมดแล้ว คงเหลือแต่ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง (พ.ศ. พ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นใช้เมื่อ พ.ศ. ข้อความในจารึกมีว่า สมเด็จพระราชเทพีศรีจุฬาลักษณ์อัครราชมเหสีเทพธรณีโลกรัตน… เป็นชายาแด่สมเด็จมหาธรรมราชาธิราช กอร์ปด้วยปัญจพิธกัลยาณีมีศีลพระ…
1(ขุนหลวงพะงั่ว) จึงโปรดให้ครองสุโขทัยต่อไปในฐานะเมืองประเทศราช จนกระทั่งถึง พ.ศ. ด้วยเหตุที่เมืองสุโขทัยศรีสัชนาลัย นั้น เป็นแหล่งสินค้าสำคัญจากทางเหนือ จึงทำให้มีความเจริญทางเศรษฐกิจจนสามารถดำเนินการค้ากับชาวจีน อินเดีย ลังกา กุพาม ขอม และมีความมั่นคง จนสามารถแผ่ขยายอำนาจของตนขึ้นมาได้. งานจารึกและประวัติศาสตร์ของประเสริฐ ณ นคร. “ประวัติศาสตร์สุโขทัยจากจารึก.” งานจารึกและประวัติศาสตร์ของประเสริฐ ณ นคร. จารึกพ่อขุนรามคำแหง ส่งเสริมการค้าขายแบบเสรี “…เจ้าเมืองบ่เอาจกอบ ในไพร่ลู่ทาง เพื่อจูงวัวไปค้าขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจักใคร่ค้าเงือนค้าทองค้า…” มีข้อน่าสังเกตว่า ร.1 เคยอยู่เมืองเหนือ ได้ความคุ้นเคยผูกพัน แล้วนำพงศาวดารเมืองเหนือมาใส่ ต่อมาเจ้าฟ้ามงกุฎได้พบ จารึกหลักที่ 1 และจารึกป่ามะม่วง ผู้ใดมีข้อขุ่นใจให้ไปรัน (สั่น หรือตี…สุภาษิตโบราณ อย่าเอาไม้สั่นไปรันขี้) กระดิ่ง.
ระเบียงภาพ
ในเอกสารล้านนา กษัตริย์จะต้องปล่อยให้มีกฎุมพี ปล่อยให้กู้เงินด้วย ปล่อยให้ข้าสินไถ่ออกไปทำมาค้าขาย เอากำไรรายได้มาไถ่ตัวไป. จารึกของทางเชียงใหม่ พญากือนา หรือกีนา ของเชียงใหม่ ให้ราชโอรสสาบานกัน จะจงรักภักดีรักใคร่กัน. “…เบื้องตีนนอนเมืองสุโขทัยนี้ มีตลาดปสาน…” ตลาดปสาน คือ ตลาดขายของ คำว่า ปสาน มาจากคำเปอร์เซีย บาซาร์ แปลว่า ตลาดสด ไทยรับคำนี้ผ่านภาษามลายู. ตามคติฮินดูนั้น เทวดาดูแลโลกมีหกตน ตนหนึ่งคือเทวดาชายชื่อไพสพ ไทยแปลงมาเป็นเทวดาเพศหญิง เจ้าแม่โพสพ. ร.3 โปรดให้ขุดคลองที่จันทบุรี เจอไม้ขนาดใหญ่เข้า โปรดให้ทำกลองวินิจฉัยเภรี หลักจากมีการค้นพบจารึกหลักที่ 1.
ได้อ่านและค้าน ได้โต้ตอบกันทางวิชาการ ต่อมาสมเด็จกรมพระยาดำรงฯ ได้เขียนเพิ่มเติม แต่หลังจากที่ ร.6 สิ้นพระชนม์แล้ว. กระผมขอนอบน้อม รับเนื้อหาการบรรยาย และใคร่ขออนุญาต อาจารย์ ดร.วินัย พงศ์ศรีเพียร ด้วยการนำเนื้อหาการบรรยายของท่าน มาศึกษาค้นคว้าต่อ พร้อมทั้งหาภาพประกอบเพิ่มเติมไปเรื่อย ๆ เมื่อมีข้อมูล สิ่งประจักษ์ หรือความเห็นอื่นที่น่าสนใจก็จะนำมาเสริม โดยพยายามให้เป็นองค์ความรู้ที่มีแหล่งอ้างอิงให้ดีที่สุดตามกำลังขีดความสามารถของผม แก่ผู้สนใจใคร่ศึกษาต่อไปครับ. ราย เจ้าเมืองเงินยาง และพ่อขุนงำเมือง เจ้าเมืองพะเยา ทั้งสามองค์เป็นมิตรสนิทสนมกันมาแต่เยาว์วัย เมื่อมีอำนาจปกครองบ้านเมือง จึงมีความสัมพันธ์อันดีต่อกัน ใน พ.ศ. (ลิไทย) เหตุการณ์สำคัญในรัชกาลนี้ คือ กรุงสุโขทัยได้ตกเป็นเมืองประเทศราชของอาณาจักรอยุธยา ใน พ.ศ.
” “50 กษัตริย์ไทย”. สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์. จารึกวัดสรศักดิ์ (พศว.20) “…มหาเจดีย์มีช้างรอบ…” แม่ย่าเมือง (เทพที่สุโขทัย) เกี่ยวกับแผ่นดินที่ทำการเกษตร …ลัทธิความอุดมสมบูรณ์… ขึ้นนั่งเหนือขดานหินสูดธรมแก่อุบาสกฝูงท่วยจำศีล……
“ศึกษาการใช้พื้นที่บริเวณวัดพระศรีรัตนมหาธาตุเชลียง อ.ศรีสัชนาลัย จ.สุโขทัย” วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต (โบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์) บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, 2554. ในเขตจังหวัดนครสวรรค์ปัจจุบันได้ ส่วนเมืองกำแพงเพชรในสมัยสุโขทัยตอนปลายสืบเนื่องมาจนถึงสมัยอยุธยานับเป็นเมืองสำคัญมาก เพราะตั้งอยู่ในจุดยุทธศาสตร์ ซึ่งเป็นเส้นทางเชื่อมต่อระหว่างดินแดนล้านนาในทางตอนเหนือกับบ้านเมืองมอญในบริเวณริมอ่าวเมาะตะมะทางด้านทิศตะวันตก. ตามพงศาวดารโยนก พ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งสุโขทัย พ่อขุนเม็งรายมหาราชแห่งล้านนา และพ่อขุนงำเมืองแห่งพะเยา เป็นศิษย์ร่วมพระอาจารย์เดียวกัน ณ สำนักพระสุตทันตฤๅษี ที่เมืองละโว้ จึงน่าจะมีอายุรุ่นราวคราวเดียวกัน โดยพ่อขุนเม็งรายประสูติเมื่อ พ.ศ.
